واحدهای پول ایران در دوره‌های مختلف

ما در این مقاله قصد داریم شما را با واحد پولهای ایران آشنا کنیم در ادامه با آنتیک ملل همراه باشید

واحد ریال

ریال (به اسپانیایی: real) یکای پول ایران است و در زمان ایجاد به ۱۰۰ دینار تقسیم می‌شده‌است. اما چون ریال یکای بسیار کم‌ارزشی شده بود، تقسیمات آن در حسابداری به‌کار نمی‌رفت. تا زمان کنار گذاشتن رسمی تومان در سال ۱۳۰۸ (زمان رضاشاه پهلوی) و انتخاب ریال به عنوان یکای پول رسمی کشور، کماکان تومان (برابر با ۱۰﷼) برای حساب کردن بکار می‌رود.

طبق استاندارد ایزو ۴۲۱۷ ریال ایران با علامت اختصاری IRR در معاملات جهانی نشان داده می‌شود.استاندارد یونی‌کد برای ریال نویسهٔ سازگاری «نشان ریال» به‌شکل «﷼» را در موقعیت U+FDFC تعریف کرده‌است.

به استناد مادهٔ یک قانون پولی و بانکی کشور، یکای پول ایران ریال، برابر با صد دینار و برابر با دویست و پنج میلیاردیم (۰٫۰۰۰۰۰۰۲۰۵)گرم طلا خالص است. اسکناس‌های رایج ایران ۱٬۰۰۰، ۲٬۰۰۰، ۵٬۰۰۰، ۱۰٬۰۰۰، ۲۰٬۰۰۰، ۵۰٬۰۰۰ و ۱۰۰٬۰۰۰ ریالی و دو نوع اسکناس به شکل ایران‌چک‌ به ارزش ۵۰۰٬۰۰۰ و ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریالی و سکه‌های رایج ۲۵۰، ۵۰۰، ۱٬۰۰۰، ۲٬۰۰۰ و ۵٬۰۰۰ ریالی هستند.

اسکناس5000 ریالی جمهوری
اسکناس2000 ریالی جمهوری

واژه‌شناسی ریال

ریال از واژهٔ اسپانیایی و پرتغالیِ رئال (به پرتغالی: real)، (به انگلیسی: royal) وارد فارسی شده‌است که هم به‌معنی شاهی است، هم نام سکهٔ نقره رایج در آن دو کشور و در سرزمین‌های وابسته به آن بود. ریال از زمان حضور اسپانیایی‌ها و پرتغالی‌ها در خلیج فارس و مراودهٔ ایشان با ایرانیان وارد فارسی شده‌است. ریشهٔ رئال از واژهٔ رِگالیس (به لاتین: regalis) به‌معنی شاهنشاهی می‌آید که صفتی است از رِکس (به لاتین: rex)؛ به‌معنی شاه.

سکه با نام ریال در اسپانیا از سالِ ۱۴۹۷ تا ۱۸۷۰ میلادی و در پرتغال از سال ۱۴۳۳ تا ۱۹۱۰ میلادی ضرب می‌شد. ریال همچنین یکای پولِ بسیاری از مستعمره‌های اسپانیا و پرتغال بود؛ برای مثال یکای پول برزیل رئال نام دارد.

تاریخچه

ریال سکه‌ای جهانی و معادل ۱۲۵۰ دینار یا یک‌هشتم تومان ارزش داشت، برای نخستین بار در سال ۱۱۷۶ خورشیدی رواج یافت. وقتی در ۱۲۰۳ از رواج افتاد، به‌جای آن قران، که معادل هزار دینار (یک‌دهم تومان) ارزش پیدا کرد. بدین ترتیب واحد پول ایران وارد سیستم اعشاری شود.

واحد پول ایران در زمان محمدشاه قاجار (۱۲۵۰–۱۲۶۴ هـ. ق) از مسکوکات نقره و معادل ۱۲۵۰ دینار بود. در اواخر قاجاریه معادل یک قران و پنج شاهی بود.

واحد پول ایران از سدهٔ هفتم هجری تا زمان اوایل حکومت پهلوی دینار بود. یک تومان واحد شمارش برای دینار و برابر ده قران یا ده‌هزار دینار بود.

در ۲۷ اسفند ۱۳۰۸ (۱۹۳۲ میلادی)، طبق قانون تعیین واحد و مقیاسِ پولِ قانونیِ ایران، ریال به‌جای قران با وزن خالصِ ۰٫۳۶۶۱۱۹۱ گرمْ طلا انتخاب شد. همچنین به صد دینار جدید تقسیم‌پذیر بود.

ریال در میان مردم مقبولیت و رواج نیافت و مردم ایران ۱۰ ریال را یک تومان فرض کردند و در میان مردم، واژگان تومان و قران (تُمَن و قِرون) کاربرد دارد و واحدهای رسمی ریال و دینار در محاوره مردم استفاده نمی‌شود.

حتی در میان رسانه‌های ایران و مسئولان کشوری نیز استفاده از تومان مرسومتر است. قبل از تبدیل واحدهای پولی به دستگاه اعشاری در ۱۳۱۱ خورشیدی، سکه‌ها و واحدهای پولی که در جدول زیر آمده‌اند مورد استفاده بودند، و برخی از این الفاظ هنوز کاربردهایی در زبان ایرانیان و ضرب‌المثل‌های ایرانی دارند.

واحدهای پول ایران در دوره‌های مختلف

نام واحد پول دوره توضیح:
دَریک هخامنشی واحد سکه طلای هخامنشی برگرفته از نام داریوش به‌وزن ۸/۴۱ گرم
شِکِل (سیگلوی) هخامنشی واحد سکه نقره هخامنشی به‌وزن ۵/۶ گرم
تالان هخامنشی واحد شمش طلای هخامنشی برابر با ۳۰۰ دریک
مین هخامنشی واحد وزن برابر یک‌پنجاهم تالان
کَرشَه هخامنشی واحد سکه نقره کوچکتر از شکل
استاتر هخامنشی واحد سکه ساتراپهای هخامنشی و طلا و نقره مقدونی
دراخما سلوکیان و اشکانیان واحد سکه نقره
اُبول سلوکیان و اشکانیان سکه نقره به‌وزن یک‌ششم دراخما
کالکو سلوکیان و اشکانیان واحد سکه مسی سلوکی و پارتی
دینار ساسانیان واحد سکه طلا برابر ۲۰ درخم
درخم ساسانیان واحد سکه نقره، در حال حاضر واحد پول ارمنستان
دانگ ساسانیان سکه نقره ساسانی به‌وزن یک‌ششم درخم
پَشیز ساسانیان سکه مسین
دینار دورهٔ اسلامی واحد سکه‌های طلا
درهم دورهٔ اسلامی واحد سکه‌های نقره
فُلوس دورهٔ اسلامی واحد سکه‌های مسین
یمینی غزنوی واحد سکه طلای سلطان محمود غزنوی
محمودی غزنوی واحد سکه
تُنگه تیموری واحد سکه مسین
چاو ایلخانی (گیخاتوخان) واحد اسکناس دوره ایلخانی، سال ۶۹۳ هجری
شاهی صفوی، زندیه، افشاریه، قاجار و پهلوی واحد سکه معادل ۵۰ دینار یا دو پول
غازی صفوی و قاجار سکه ریز مسین (سکه معروف پنغازی) پنج دینار
پول قاجار سکه کوچک مسی معادل بیست و پنج دینار
اشرفی صفوی، افشار، زند و قاجار سکه طلا برگرفته از نام ملک اشرف ایوبی
مُحمّدی صفوی معادل ۱۰۰ دینار، از نام سلطان محمد خدابنده
غازبیگی صفویه و قاجار سکه مسین یک‌دهم شاهی معادل ده دینار
دوهزاری (دوزاری) قاجار سکه معادل دوهزار دینار یا نیم مثقال طلا یا شش نخود
بیستی صفویه سکه بیضی‌شکل، هر ۲/۵ بیستی معادل یک شاهی
عباسی صفویه سکه نقره از نام شاه عباس صفوی گرفته شده‌است. معادل چهار شاهی و دویست دینار
مُهر اشرفی صفویه، زند، افشار سکه طلا
صناری زند و قاجار سکه مسین معادل صد دینار
روپی افشار سکه نقره به‌ارزش پانصد دینار
نادری افشار سکه نقره به‌ارزش پانصد دینار
روپیه افشار سکه نقره به‌ارزش پانصد دینار
ریال قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی سکه نقره برابر ۱۲۵۰ دینار قاجاریه و دوره پهلوی و جمهوری اسلامی معادل صد دینار
تومان قاجار و رضاشاه سکه طلای معادل ده‌هزار دینار (در اصل ریشه مغولی دارد)
پاپَتی قاجار سکه مسین
پاپاسی قاجار سکه مسین
لاری صفویه (طهماسب دوم) شمش نقره ضرب لار
قُروش قاجار سکه مسین در بخشهایی از ایران رایج بوده و در حال حاضر از اجزای واحد پول ترکیه
قِران قاجار سکه نقره قاجار معادل هزار دینار
پنجهزاری (پنجزاری) قاجار سکه طلا معادل پنج هزار دینار و معادل نیم مثقال طلا (دوازده نخود)
پول سفید قاجار سکه نقره معادل بیست و پنج دینار
پول سیاه قاجار سکه مسین معادل ۱۲/۵ دینار
رُبعی قاجار و رضاشاه سکه نقره به‌ارزش ۲۵۰ دینار و سکه طلا به ارزش ۲۵۰۰ دینار
هزاری قاجار سکه نقره به‌ارزش هزار دینار
مثقالی قاجار (محمدشاه) سکه طلا
چَندک قاجار سکه مسین برابر دو غاز
پَناباد قاجار سکه ضرب‌شده در پناه‌آباد شوش معادل نیم ریال
کشورسِتانی قاجار (فتحعلی شاه) سکه طلا معادل یک تومان بمناسبت جنگهای ایران و روس
کَلوار قاجار سکه معادل نیم شاهی در بروجرد رایج بوده‌است.
قَمَری قاجار در خوزستان رایج بوده‌است.
کُرور قاجار یکای هندی برابر ده میلیون ولی در ایران هر نیم میلیون معادل یک کرور بود (در عهدنامهٔ ترکمانچای ذکر شده)
پهلوی پهلوی سکه طلا معادل ۷/۳۱ گرم طلای خالص
بهار آزادی جمهوری اسلامی سکه طلا معادل ۷/۳۱ گرم طلای خالص

adminmatin
ارسال دیدگاه